نكاتي براي سلامتي كودكان

به طور مسلم، بزرگ ترين آرزوي هرمادر و پدري اين است كه كودكانشان، هم از رشد طبيعي برخورداربوده و سالم و شاداب باشند و هم از گزند بيماري ها درامان بمانند درواقع سلامت كودكان مهمترين آرزوي والدين است.

اين آرزويي كاملا طبيعي و منطقي است ؛ به ويژه آنكه كودكان ، گروهي از افراد جامعه را تشكيل مي دهند كه به دلايل زير تغذيه آنها از اهميت ويژه اي برخوردار است :

- چون كودكان در مرحله ي رشد سريع هستند، نيازهاي تغذيه اي شان اهميت خاصي دارد وهر نوع اختلالي كه درتغذيه ي آنان پيش آيد، مي تواند موجب وارد آمدن لطمات شديدي به رشد آنان شود؛

-برخي از عوارضي كه به علت تغذيه ي غلط  در سلامت كودكان ايجاد مي شود، چنانچه به سرعت درمان نگردد، جبران ناپذير بوده و ممكن است تا آخر عمر گريبان گير آنان باشد؛

- كودكان حساس تر و آسيب پذيرتر از بزرگسالان هستند و كمبود ها و اختلالات تغذيه اي موجب كاهش قدرت ايمني آنان مي شود، هم چنين آنها را رنجور، بيمار و ناتوان خواهد ساخت؛

-  كودكان درمرحله ي يادگيري سريع هستند و تغذيه ي ناكافي و  نامناسب مي تواند قدرت يادگيري و حافظه ي آنان را تا حد قابل توجهي كاهش دهد و اين امر مي تواند، در آينده ، نيروي فعال جامعه را فلج كرده و خسارات عظيم و جبران ناپذيري به سلامت جامعه وارد سازد.

- بنابراين با توجه به اهميت خاص سلامت كودكان و جايگاه مهمي كه اين گروه درخانواده و جامعه دارند، لازم است به تغذيه و سلامت آنان توجه كافي مبذول شود.

- براي تشخيص اين كه آيا تغذيه ي كودكانمان صحيح و مناسب است يا نه ،مهم ترين گام ، بررسي اثراتي است كه تغذيه روي سلامت آنان به جا مي گذارد. با چندين معيار مي توانيم به كفايت و تعادل تغذيه ي كودكان پي ببريم؛ اين معيارها عبارت اند از:

- رشد؛

- وضعيت ظاهري و فيزيكي كودك؛

- قدرت ياد گيري ؛

- تحرك و شادابي ؛

- مقاومت در برابر بيماري ها .

چنانچه كودك ، لاغر و كم وزن باشد و وزن گيري منطبق با استاندارد انجام نشود، بايد چاره اي موثر وعاجل انديشيد. درچنين مواردي يكي از مهم ترين اقدامات ، توجه به وضعيت تغذيه كودكان است. كمبودهاي تغذيه اي به رشد كودكان لطمه زده و رشد آنان را دچاراختلال خواهد كرد .

بعضي ازافراد تصور مي كنند، رشد قدي كودك، صرفا" يك عامل ژنتيك است و به طور كامل تحت تاثير ارث قرار دارد. البته ارث، به طور مسلم در رشد قدي افراد موثر است؛ ولي دربسياري از جوامع توانسته اند با تغذيه ي صحيح، كافي و متعادل و نيز ورزش مناسب و مداوم ، به رشد همگان كمك كرده و افزايش قابل توجهي در رشد قدي آنان ايجاد كنند . به طور كلي تغذيه ي كافي ، صحيح و متنوع در رشد كودكان تاثير زيادي دارد.

دربين مواد مغذي ، عواملي كه تاثير بيشتري در رشد دارند، عبارت اند از:

پروتئين - انرژي  - ويتامينA- ويتامينDو املاحي مانند: كلسيم ، فسفر، يد و روي .

چنانچه به منابع غذايي اين عوامل توجه كنيم،  مي بينيم دسترسي به آنها به طور كامل امكان پذير و آسان است و با برنامه ريزي صحيح مي توانيم دربرنامه ي غذايي روزانه ي  كودك، از اين مواد به مقدار كافي استفاده كنيم .

مواد پروتئيني

اين مواد داراي دو منبع حيواني و گياهي هستند.

منابع حيواني پروتئين عبارت اند از : انواع گوشت قرمز، مانند: گوشت گوساله و گوسفند ، گوشت سفيد مانند مرغ و ماهي، امعاء و احشا مانند جگر، دل و قلوه ، مغز، زبان ،  شير و لبنيات و تخم مرغ .

منابع گياهي پروتئين عبارت اند از: حبوبات ، غلات و مغزها. لازم به ذكر است كه منابع حيواني پروتئيني دربدن كاربرد بهتري دارند و تقريبا" به طور كامل تري به مصرف رشد ، سازندگي ، ترميم و توليد هورمون ها، آنزيم ها وآنتي بادي ها مي رسند.

پروتئين هاي گياهي از نظراسيد هاي آمينه ي اساسي ، كامل نيستند، بنابراين  كاربرد ضعيف تري دربدن دارند؛ ولي چنانچه مخلوطي از دو نوع پروتئين گياهي به طور مثال مخلوطي از «غلات وحبوبات» مثل عدس پلو يا  « حبوبات و مغزها» مثل خوردن چند عدد گردو پس از يك غذاي حاوي حبوبات ويا « غلات و مغزها» مثل شيريني هاي گردويي ، بادامي يا نان كنجدي مصرف شوند، دراين صورت ، اسيدهاي آمينه يك ديگر را كامل كرده و كاربرد تغذيه اي آن ها در بدن بالا مي رود و به طور كامل تري به مصرف مي رسند.

البته كودكان و نوجوانان كه درحال رشد هستند و نياز به پروتئين بيشتري دارند، بايد مقدار بيشتري پروتئين حيواني در برنامه ي غذايي روزانه ي خود بگنجانند.

انرژي

براي رشد و ساخته شدن سلول ها، نياز به انرژي است ؛ براي تامين انرژي كودكان بايد همزمان از مواد نشاسته اي مانند برنج ، نان، ذرت ، ماكاروني ، آرد ، گندم ، جو و چربي ها مانند كره و روغن هاي گياهي وهمچنين مغزها از قبيل گردو، بادام ، پسته ، بادام زميني ، بادام هندي ، فندق و تخمه استفاده كرد. ميوه هاي شيرين نيز، ا زمنابع غني انرژي محسوب مي شوند.

توجه داشته باشيد كه درمصرف مواد  انرژي زا هرگز نبايد افراط كرد؛ زيرا موجب افزايش وزن وچاقي مي شود.

وزن بدن ، معيار خوبي جهت تخمين كفايت يا كمبود مصرف مواد انرژي زا است، چنانچه وزن كودك كمتر از حد استاندارد باشد ، نشانه ي كمبود انرژي است و لذا بايد مصرف مواد انرژي زا را افزايش داد.

اگر وزن ، بيش از حد استاندارد باشد نشان دهنده ازدياد مصرف مواد انرژي زا است كه در اين صورت بايد مصرف كربوهيدرات ها وچربي ها را محدود كرد.

ويتامينA

اين ويتامين تاثير قابل توجهي در رشد دارد و چنانچه كودكان و نوجوانان دچار كمبود اين ويتامين شوند، به رشد آنان لطمه وارد شده  و كوتاه قد باقي خواهند ماند.

ويتامينA در موادي مانند جگر، كره حيواني ، زرده ي تخم مرغ ،  شير و لبنيات پر چرب وجود دارد .بهتر است غذاي كودكان كم اشتها را با اين مواد تكميل كنيد.

منابع گياهي ويتامينA  عبارت اند از:

سبزي هايي  كه داراي برگ سبز تيره ، زرد تيره و نارنجي هستند؛  مانند سبزيجات برگي ، هويج ، گوجه فرنگي و ميوه هايي مانند طالبي ، زردآلو، شليل و هلو.اين مواد را بصورت تازه و كاملا شسته شده، در اختيار آنها بگذاريد.

ويتامينD

ويتامينD از طريق تابش اشعه ي ماوراء بنفش نور خورشيد به پوست ، در بدن توليد مي شود. درتوليد ويتامينD در بدن، اين عوامل موثر اند:

الف – شدت تابش نور خورشيد به پوست  ، ب – مدت زمان تابش ،ج – كيفيت تابش نورخورشيد

 بنابراين سه مورد  بايد نور خورشيد بصورت ملايم ،  به مدت نيم ساعت در روز، به طور مستقيم ( نه از پشت شيشه)  به پوست كودك بتابد تا مقدار كافي ويتامينD در بدن توليد شود.

كلسيم و فسفر

كلسيم و فسفر املاحي هستند كه ماده ي اصلي استخوان ها را تشكيل مي دهند. چنانچه دردوران رشد، كلسيم و فسفر به ميزان كافي مصرف نشود، در رشد آنها اختلال ايجاد شده و روند رشد به خوبي و به طور كامل انجام نخواهد شد.

- بهترين منبع غذايي كلسيم و فسفر، شير و لبنيات است ؛ البته اين دو ماده ي معدني در سبزي ها ، حبوبات و مقداري هم درغلات وجود دارند . براي جذب  بهتر كلسيم و فسفر، ويتامينDلازم است. بنابراين براي رشد واستخوان سازي ، علاوه بر كلسيم و فسفر، مقدار كافي ويتامينD نيز بايد در بدن وجود داشته باشد.

- محيط اسيدي ، جذب كلسيم را افزايش مي دهد ؛ بنابر اين مصرف مواد حاوي كلسيم همراه با مواد حاوي ويتامينC ، موجب ارتقاي جذب كلسيم غذا مي شود.

- برعكس وجود اگزالات ( ماده اي كه دربعضي سبزي ها مانند اسفناج و كلم وجود دارد ) و نيز فيتات ( كه درغلات موجو د است ) از جذب كلسيم جلوگيري مي كند.

شير بهترين منبع كلسيم و فسفر است چون شير داراي ويتامينD است ، نسبت كلسيم به فسفر در شيرمناسب است و لا كتوز ( قند شير) به جذب كلسيم كمك مي كند .

مصرف روزانه 2 ليوان شير براي كودكان ضروري است .

منبع : تبيان