دكتر يونس شكرخواه: نقد كتاب، توصيف و ارزيابى يك كتاب است. نقد كتاب بايد بر روى هدف، محتوا و نحوه نوشتن كتاب (اقتدار اثر) متمركز باشد.
پيش از آنكه خواندن كتاب را آغاز كنيد، موارد زير را در نظر بگيريد:
1- عنوان كتاب: عنوان كتاب چه چيزى را القا مىكند؟
2- پيشگفتار: پيشگفتارها هميشه اطلاعات مهمى درباره منظور نويسنده از نوشتن كتاب در اختيار شما مىگذارند و به شما كمك مىكنند تا موفقيت احتمالى نويسنده را حدس بزنيد.
3- فهرست مطالب: از نحوه سازماندهى كتاب خبر مىدهد و به شما كمك مىكند تا اهداف اصلى نويسنده را دريابيد. فهرست مطالب به شما كمك مىكند تا ببينيد نويسنده چطور مطالب خود را از نظر محتوايى، زمانى و غيره طبقهبندى و ارائه كرده است.
متن را بخوانيد
هنگامى كه متن كتاب را مىخوانيد، نكات جالب آن را يادداشت كنيد و پاراگرافهاى مهم را براى استفاده به صورت نقل قول در مطلبى كه خواهيد نوشت، ثبت كنيد.
اين پرسشها را نيز در ذهن داشته باشيد:
1- حوزه يا ژانر كتاب از چه قرار است؟ آيا نويسنده در آن حوزه و يا ژانر حركت كرده است؟ (اگر ضرورت دارد آن را با حوزهها و ژانرهاى موجود مقايسه كنيد)
2- كتاب از چه زاويهاى روايت شده است؟ (راوى كتاب يا همان بحث ديدگاه اول شخص، داناى كل و غيره)
3- سبك نويسنده چيست؟ رسمى يا غير رسمى؟ آيا سبك نويسنده مناسب مخاطب مورد نظر اوست؟ اگر كتاب مورد بررسى از نوع ادبى است، نويسنده از كدام ابزارهاى ادبى بهره گرفته است؟
4- آيا مفاهيم به روشنى بيان شدهاند؟ نظريات نويسنده چطور پرورش داده شده است؟ چه حوزههايى را پوشش داده و چه حوزههايى را پوشش نداده است؟ اين امر به شما كمك مىكند تا نحوه نوشته شدن كتاب و به عبارت بهتر اقتدار اثر را ارزيابى كنيد.
5- اگر كتاب مورد بررسى شما از نوع داستانى است ،درباره مقولاتى چون طرح داستان، شخصيتها، موقعيتهاى مكانى و نحوه ارتباط آنها با مضمون اصلى يادداشت بردارى كنيد. نويسنده چگونه شخصيتهايش را ارائه و ترسيم كرده است؟ شخصيتها چطور پرورش داده شدهاند؟ (شخصيتپردازى) ساختار داستان چگونه است؟
6- اطلاعات ارائه شده چقدر دقيق و موثق است؟ اطلاعات ارائه شده را با منابع ديگر مقايسه و كنترل كنيد.
7- اگر ضرورت داشته باشد، قطع كتاب، صفحهآرايى، نحوه استفاده از حروف، صحافى، نقشهها و جدولها را هم بررسى كنيد و ببينيد در خدمت درك بيشتر كار هستند يا خير.
8- به انتهاي كتاب رجوع كنيد، آيا نمايه كتاب درست ارائه شده است؟ منابع مورد استفاده چطور است؟ آيا نويسنده از منابع درست بهره گرفته است، از منابع اوليه استفاده كرده است يا از منابع ثانويه؟ از منابع به چه نحو استفاده كرده و آيا برخى از نكات قابل حذف بوده است يا خير.
9- و بالاخره، اثرى كه خوانديد كارى را به جلو برده و يا به پايان رسانده است؟ آيا به اثر ديگرى در اين زمينه نياز نيست؟ كار او را با ديگران مقايسه كنيد.
با ساير منابع مشورت كنيد
سعى كنيد اطلاعات بيشترى درباره نويسنده، كيفيت كار او، شهرت او، نفوذ او و غيره از منابع گوناگون به دست آوريد. هر نوع اطلاعاتى كه درباره كتاب مورد بررسى و يا پيرامون نويسنده آن به دست مى آوريد، براى محرز كردن و يا عدم احراز اقتدار يك نويسنده، مفيد خواهد بود. ضمناً اگر از شرايط حاكم بر نوشته شدن اثر (از نظر اجتماعى، سياسى، فردى و...) و يا از نظريات و تئورىهاى انتقادى (در حيطه ارتباطات، زبانشناسى و نقد ادبى) اطلاع داشته باشيد، بر غناى نقد شما اضافه خواهد شد. استادان ادبيات و كتابداران مى توانند در اين زمينه كمك قابل توجهى به شما بكنند.
چارچوب كار داشته باشيد
حالا به يادداشتهايى كه برداشتهايد، دوباره نگاه كنيد. سعى كنيد استنباط ها و برداشتهايتان را يكدست كرده و آنها را به عبارت يا عباراتى تبديل كنيد كه منظور و نظريه اصلى نقد شما را توصيف كنند. حالا مباحثى را كه به نظريه اصلى شما كمك مىكنند به خدمت بگيريد. اين مباحث بايد به طرزى منطقى از نظريه اصلى شما حمايت كنند.
پيشنويس را بنويسيد
دوباره يادداشتهايتان را مرور كنيد. با استفاده از چارچوب پيشگفته، به پيش برويد و هرجا كه لازم است به يادداشتهايتان ارجاع بدهيد. نقدى كه مىنويسيد بايد دربردارنده موارد زير باشد:
1- اطلاعات اوليه: اطلاعات اوليه، اطلاعات دقيق مربوط به كتابشناختى است؛ يعنى عنوان كامل كتاب، نويسنده، مكان انتشار، ناشر، تاريخ انتشار، چاپ )اول يا دوم و...( تعداد صفحات، نمودارها، نقشهها، قيمت و شماره استاندارد بينالمللى كتاب يا شابك)
2- مقدمه: سعى كنيد توجه خواننده را با همان اولين جملات خود جلب كنيد. مقدمه بايد دربردارنده نظريه اصلى شما باشد و وزن و لحن نقد را نشان دهد.
3- پروراندن بحث: با استفاده از مباحثى كه از نظريه اصلى شما حمايت مىكنند، نقد خود را بپرورانيد. در عملكرد نويسنده از توصيف، تبيين و ارزيابى استفاده كنيد و نكات مهم خود را به همراه نقل قول از كتاب ارائه كنيد.
4- نتيجه: اگر نظريه اصلى شما مستدل بيان شده باشد، نتيجه به طرزى طبيعى عرضه خواهد شد. مىتوان از يك اظهار نظر پايانى هم استفاده كرد و حتى دوباره نظريه اصلى را تكرار كرد. اما هرگز در اين بخش بحث ديگرى را باز نكنيد.
پيشنويس را بازنويسى كنيد
1- اجازه بدهيد بين پيشنويس شما و دوبارهنويسى آن كمى فاصله بيفتد. اين كار باعث مىشود تا نسبت به آنچه به عنوان پيش نويس نوشتهايد، فاصله ايجاد شود.
2- پيشنويس را به دقت بخوانيد و به دنبال روان كردن متن و تقويت انسجام آن باشيد.
3- از جنبه دستورى و املاى واژهها، به دقت نقدتان را بررسى كنيد.
4- دوباره به ارجاعات خودتان دقت كنيد. آيا ارجاعات شما از نظر پانوشت با اشكالى مواجه نيست؟
نقد شما آماده انتشار است. هر خوانندهاى از خواندن يك نقد حرفهاى و كارشناسانه لذت خواهد برد. لذتى كه شما باعث آن شدهايد. شما كه به غير از اين فكر نمىكنيد!؟
پانوشتها:
براى نوشتن اين مطلب از منابع زير استفاده شده است:
1- Drewry , John. Writing Book Reviews.Boston : The Writer, 1974 (REF PN 98. B7D7 1974)
2- Literary Reviewing. Charlottesville: University Press of Virginia, 1987. (PN441, L 847 1987-Stauffer Library Books)
3- Meek, Gerry. How to Write a Book Review. UW Library Reference Service Aids 16.(N.P:n.p,n.d)
4- Teifelbaum, Harry . How to Write Book Reports. New York: Monarch Press.1975.
5- Thomson, Ashley. How to Write a Book. Canadian Library Journal.(Dec, 1991)
6- Walford, A.J.ed. Reviews and Reviewing: A Guide. Phoenix, Az: Dryx press. 1986.
- جمعه ۲۸ دی ۹۷ ۱۱:۳۵ ۱۰۳ بازديد
- ۰ نظر